Profilaktyka logopedyczna na terenie przedszkola - praktyczne ćwiczenia i zabawy wspomagające rozwój mowy dzieci w wieku przedszkolnym.

( opracowała mgr Edyta Romaszko - logopeda PPP w Gorlicach)

„Należy do dobrego wychowania dzieci, ażeby dobrze wykształcić narzędzie mowy, ażeby dzieci nauczyć każde słowo doskonale, wyraźnie i czysto wymawiać. I to będzie pierwsza nauka, którą dzieci powinny odebrać od matki, ojca i wychowawców "

\ J. Śniadecki\

Kształtowanie się umiejętności językowych u dziecka jest jednym z największych fenomenów w rozwoju jednostki ludzkiej. Prawidłowy rozwój mowy dziecka stanowi podstawę kształtowania się osobowości w ogóle. Dzięki rozumieniu mowy poznaje ono otaczający go świat .Dzięki umiejętności mówienia jest w stanie wyrażać swoje uczucia i spostrzeżenia oraz komunikować swoje doznania i potrzeby.

Mowa słusznie nazywana jest „ narzędziem myślenia" bo w słowach krystalizuje się myśl ludzka. Mowa wywiera wpływ na kształtowanie się takich umiejętności umysłowych jak: spostrzeganie, wyobrażenie, porównywanie i wnioskowanie.

Stąd też ważne jest by tak pokierować procesem kształtowania się umiejętności językowych, by rozwój mowy przebiegał prawidłowo, aby dziecko dorastające mówiło pięknie

i poprawnie. Należy podkreślić również fakt, że wszelkie zaburzenia mowy mogą kształtować ujemne cechy osobowości dziecka takie jak: nieśmiałość, zamykanie się w sobie, lęk przed mówieniem oraz utrudniać naukę szkolną.

Najbardziej intensywny okres kształtowania się wymowy przypada na wiek przedszkolny.

W związku z tym, zadaniem przedszkola jest dbanie o prawidłowy rozwój wymowy dzieci a także niwelowanie różnic miedzy dziećmi pochodzącymi z różnych środowisk. Mowa integruje wszystkie procesy rozwojowe dziecka w wieku przedszkolnym, towarzyszy jego czynnością, dlatego też stale wymaga umiejętnego i troskliwego ukierunkowania zarówno podczas zajęć przedszkolnych jak i czynności domowych.

Zdajmy zatem pytanie w jaki sposób nauczyciel przedszkola może stymulować rozwój mowy dzieci w wieku przedszkolnym?

Otóż dobrymi ćwiczeniami wspomagającymi rozwój mowy są ćwiczenia i zabawy ortofoniczne.

Ćwiczenia ortofoniczne zajmują bardzo ważne miejsce w pracy nad prawidłową wymową dzieci, gdyż stymulują właściwy rozwój mowy, przyczyniają się do usuwania niektórych wad wymowy a także utrwalają prawidłowa wymowę.

Ćwiczenia ortofoniczne prowadzimy z całą grupą dzieci w formie zabawowej przez co dzieci cieszą się z tego co robią i szybciej uczą. Powinny one być wplecione w codzienne zajęcia dydaktyczne .

Rodzaje ćwiczeń ortofonicznych.

1. Ćwiczenia usprawniające narządy mowy -jednym z podstawowych warunków
prawidłowej artykulacji jest wysoka sprawność narządów mowy biorących w niej udział
czyli (języka, warg, podniebienia miękkiego). Celem tych ćwiczeń jest uzyskanie
umiejętności wykonywania zręcznych, celowych ruchów języka, warg, policzków oraz
podniebienia.

a) ćwiczenia warg:
- wysuwanie i spłaszczanie warg spłaszczonych
- zakładanie wargi dolnej na górną i odwrotnie
- cmokanie
- układanie warg w dzióbek i rozciąganie w uśmiech
- parskanie
- przesadna artykulacja głosek a-i-o-u-e
- przesadna artykulacja połączeń głosek ai - au- aiu ae itp.

b) ćwiczenia języka:
- wysuwanie i chowanie języka
- kierowanie języka w kąciki ust „ Wahadełko"
- wysuwanie j ęzyka na brodę
- unoszenie języka w kierunku nosa
- oblizywanie językiem warg posmarowanych czekoladą
- wypychanie j ęzykiem warg
- czyszczenie językiem górnych i dolnych zębów
- unoszenie języka do dziąseł
- klaskanie językiem
- wymawianie sylab la,lo,lu, le, al.,ol,ul,el

c) ćwiczenia podniebienia miękkiego:
- ziewanie zabawa „śpiący miś"
- kaszlanie z językiem wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej
- chrapanie
- wymawianie sylab ak,ok.,uk,ka,ko,ke

2. Ćwiczenia oddechowe - maja na celu pogłębienie oddechu, rozruszanie przepony,
wydłużenie fazy wydechowej a także zapobieganiu mówieniu na wdechu. Są również dobrą
gimnastyką mięśni warg i języka.

Należy pamiętać, że przeprowadzamy je w dobrze przewietrzonym pomieszczeniu.
- wdech przez nos, wydech ustami
- unoszenie rak podczas wdechu, opuszczanie rąk przy wydechu
- dmuchanie na kolorowe przedmioty zawieszone na statywie bądź nitce - dmuchanie na kłębuszki waty, kulki, piłeczki
- zdmuchiwanie z powierzchni stołu skrawków papieru - zawody „ Kto dmuchnie dalej"
- przenoszenie za pomocą plastikowej rurki skrawków papieru
- dmuchanie na płomień świecy

3. Ćwiczenia wyrazistej artykulacji samogłosek i spółgłosek.

Ćwiczenia te polegają na dokładnym wypowiadaniu samogłosek lub spółgłosek szeptem i na głos każdą z osobna i razem w połączeniach. Ważne jest by ćwiczenia te dzieci wykonywały do lustra kontrolując ułożenie narządów mowy (języka, warg)

4. Ćwiczenia rozwijające percepcję słuchową - maja one na celu kształtowanie i rozwijanie
umiejętności odbierania, rozpoznawania i naśladowania odgłosów , dźwięków bliższego i
dalszego otoczenia..

- wysłuchiwanie i rozpoznawanie odgłosów wydawanych przez różne zwierzęta, pojazdy, przedmioty codziennego użytku naśladowanie odgłosów wydawanych przez rożne przedmioty wskazywanie źródła ukrytego dźwięku

- zabawa „ Kto cię woła?" - rozpoznawanie głosu wołającego dziecka zabawa w odróżnianie mowy prawidłowej od nieprawidłowej

5. Ćwiczenia i zabawy z rymem.
- zabawa w kończenie zdań rymujących się
- tworzenie do rymu par wyrazów
- powtarzanie krótkich rymowanek i wierszyków

Pomoce które nauczyciel przedszkola może wykorzystać do przeprowadzenia tych ćwiczeń to:

J. Wójtowiczowa „ Zabawy językowe"
E, Chmielewska „ Zabawy logopedyczne i nie tylko"
A. Franczyk, K. Krajewska „Program psychostymulacji dzieci w wieku przedszkolnym z deficytami i zaburzeniami rozwoju"

LITERATURA

Demel G. Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawal998, WsiP
Kozłowska K. Wady wymowy można usunąć, Kielcel998, Wydawnictwo PedagogiczneZNP Chmielewska E., Zabawy logopedyczne i nie tylko, Kielce 1997 Kielecka Oficyna Wydawnicza Michalik - WideraL, Węsierska K. Aby nasze dzieci mówiły pięknie, Katowice 2001, Wydawca UNIKAT- 2